Pytanie nadesłane do redakcji
Bardzo rzadko miewam zgagę, natomiast mam często ssanie w lewym boku w talii, które najczęściej powstaje po wypróżnieniu. Od jakiegoś czasu odczuwam uczucie gałki w gardle i jakby coś mnie ściskało, mam więc problem z przełykaniem i nabawiłam się lęku, że jak przełykam, to się uduszę. Czasami odczuwam jakby cofanie się pokarmu do gardła. Na języku mam nalot, najczęściej biały. Gardło jest suche, przez co trudniej przełykam. Gdy jem lub piję, to nie boli, tylko czasem odczuwam lekki ból przy przesuwaniu się pokarmu. Mam też zespół jelita drażliwego, przez co często odczuwam lęk lub niepokój, a nawet panikę. Proszę napisać, jak mam sobie z tym radzić. Lekarz proponuje mi leki przeciwdepresyjne, po których niekiedy było gorzej. Jaką dietę stosować, żeby była lekkostrawna. Od kilku dni przyjmuję Gelatum Aluminii i jest lepiej. Mam też często parcie na kiszkę stolcową, ale to tylko jest takie uczucie. Tylko przy większym zdenerwowaniu jest wypróżnienie, Te wszystkie dolegliwości utrudniają mi życie. Najgorzej jest z rana po wypróżnieniu. Nie mam wtedy apetytu i nie mogę jeść, przez co gorzej się czuję i bardzo szybko się denerwuję. Nie mogę też nosić za ciasnych spodni lub rajstop, bo też źle sie czuję.
Odpowiedziała
mgr Diana Wolańska
dietetyk
Zakład Profilaktyki Chorób Żywieniowozależnych z Poradnią Chorób Metabolicznych
Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie
Zespół jelita nadwrażliwego (ZJN) jest czynnościowym zaburzeniem przewodu pokarmowego, charakteryzującym się bólem brzucha, związanym ze zmianą konsystencji stolca i/lub rytmu wypróżnień. W zależności od postaci ZJN - biegunkową czy zaparciową, zalecenia dietetyczne się różnią.
W okresie biegunek w ZJN należy stosować dietę łatwostrawną, niskotłuszczową, z ograniczeniem błonnika, który przyspiesza perystaltykę i działa drażniąco na jelita.
Z diety należy wykluczyć pokarmy przyspieszające perystaltykę jelit:- Produkty bogate w błonnik, zwłaszcza jego frakcję nierozpuszczalną w wodzie zawartą m.in. w otrębach pszennych, pieczywie pełnoziarnistym, grubych kaszach, ciemnym ryżu, surowych warzywach i owocach. Poleca się wybierać delikatne warzywa i dojrzałe owoce, stosować warzywa gotowane, rozdrobnione, owoce spożywać w postaci soków lub przecierów. Z produktów zbożowych wskazane są te łatwostrawne jak pszenne pieczywo (chleb, bułki, sucharki, wafle), drobne kasze (ryż, manna, kaszka kukurydziana, płatki owsiane - ze względu na obecność w nich pektyn), drobne makarony.
- Pokarmy zawierające cukry, które wywołują procesy fermentacyjne w jelitach:
- fruktozę występującą w miodzie, słodkich owocach, sokach owocowych, szczególnie w soku jabłkowym
- laktozę zawartą w mleku, które można częściowo zastąpić fermentowanymi produktami mlecznymi, tj. jogurtem, kefirem, maślanką.
- rafinozę i stachiozę - (występują w warzywach strączkowych i cebulowych)
- sorbitol - słodka substancja nasilająca procesy fermentacyjne występująca w produktach, takich jak: guma do żucia, galaretkowate słodycze, dietetyczne dżemy, czekolady, słodziki sorbitolowe; dużo sorbitolu zawierają też soki jabłkowy, gruszkowy, winogronowy, śliwki suszone, świeże, wiśnie, gruszki
- Kwaśne owoce i warzywa (bogate w kwasy organiczne) oraz warzywa i owoce wzdymające (kapusta, kalafiory, groch, fasola, soja, soczewica, pory, cebula, czosnek, ogórki, gruszki, czereśnie, śliwki) oraz buraki i paprykę ze względu na działanie rozwalniające.
Warzywa i owoce dozwolone w diecie to: marchew, pietruszka, seler, ziemniaki, cukinia, kabaczki, patisony, pomidory bez skórki, zielona sałata w ograniczonej ilości, jabłka, banany, owoce jagodowe w postaci przecierów. - Tłuszcze, szczególnie zwierzęce (smalec, słonina, boczek, tłuste mięsa i jego przetwory, tłusty nabiał). Wskazane jest chude mięso (drób, chuda wołowina, cielęcina, królik); chude ryby (dorsz, sandacz, morszczuk, lin, szczupak).
- Ostre przyprawy (pieprz, ostra papryka, chili, ocet, musztarda).
- Napoje drażniące - wody mineralne gazowane i słodkie napoje gazowane oraz kawę i alkohol.
W diecie należy uwzględnić produkty obniżające perystaltykę jelit:
- Mąka ziemniaczana, np. kisiele
- Żelatyna - galaretki owocowe, mięsne.
- Napoje garbnikowe (mocna gorzka herbata, napar z suszonych czarnych jagód, kakao gorzkie na wodzie, czerwone wino wytrawne).
- Warzywa i owoce bogate w błonnik rozpuszczalny - pektyny, które mają zdolność absorbowania wody, dzięki czemu mają zastosowanie w leczeniu biegunek. Zawarte w marchwi, dyni, jabłku tartym, bananach.
- Ryż w postaci kleiku, ryż z jabłkami, ryż z warzywami, takimi jak marchew, pietruszka, seler).
Należy również pamiętać o wypijaniu odpowiedniej ilości płynów (2-3 litry na dobę), aby nie dopuścić do odwodnienia organizmu oraz o ewentualnym wprowadzeniu napojów izotonicznych. Polecanymi płynami są: niegazowana woda mineralna, mocna gorzka herbata (jeśli pacjent toleruje), napar z rumianku, mięty, suszonych czarnych jagód.
W postaci zaparciowej zespołu jelita nadwrażliwego dieta powinna obfitować w błonnik pokarmowy, zwłaszcza jego nierozpuszczalną frakcję w ilości 30-50 g/dziennie. Dobrym jego żródłem są otręby pszenne, grube kasze, ciemny ryż, pieczywo razowe, buraki, papryka, kiszona kapusta, owoce zawierające drobne pestki (maliny, truskawki, porzeczki, agrest).
W celu zwiększenia ilości błonnika w diecie poleca się również:
- wybieranie produktów zbożowych niskoprzetworzonych (ciemne pieczywo, grube kasze, ciemny ryż, pełnoziarniste makarony, płatki i otręby naturalne)
- wzbogacanie diety w suszone owoce - morele, śliwki, rodzynki, figi
- bogaty dodatek warzyw do każdego posiłku.
Korzystne działanie na perystaltykę jelit mają również kawa prawdziwa, esencjonalne buliony, rosoły, jogurt, kefir, śmietanka, kompoty z suszonych śliwek, soki owocowe, wody mineralne, siemię lniane, potrawy ostro przyprawione, zimne napoje.
Ponadto dieta powinna się opierać na zasadach zdrowego żywienia. Codzienny sposób żywienia powinien składać się z 4-5 posiłków dziennie. Istotne jest również wypijanie odpowiedniej ilości płynów, tj. 2-3 litry, gdyż zbyt mała ilość płynów przy dużej podaży błonnika może nasilić zaparcia.
Dietę w zespole jelita nadwrażliwego należy indywidualizować poprzez prowadzenie dzienniczka żywieniowego i dziennika objawów. Na tej podstawie można wyeliminować z diety produkty zaostrzające objawy.
Opisane przez Panią dolegliwości nie pozwalają na jednoznaczne określenie zaleceń, dlatego polecałbym indywidualną konsultację z specjalistą dietetykiem.