Jaki wpływ na organizm ludzki mają metale?

Pytanie nadesłane do redakcji

Czy rdza, tj. tlenek żelaza, czy też inne tlenki, jak np. aluminium, czy miedź mają jakiś szkodliwy wpływ na organizm ludzki? Mam naczynia, które są wykonane z rożnych tworzyw, np. żeliwa, gdzie zbiera się czasami rdza, którą zdarza się spożyć… Czy to ma jakiś zły wpływ na organizm? Jaki? Na dobrą sprawę nie powinien mieć, skoro te pierwiastki są również w organizmie…?

Odpowiedział

dr n. med. Ernest Kuchar
specjalista medycyny sportowej
Poradnia Medycyny Sportowej we Wrocławiu

Pytanie jest bardzo ogólne. Wymienił Pan/Pani kilka metali znacznie różniących się toksycznością. Ponieważ pytanie dotyczy naczyń, rozsądne wydaje się zaufanie ich wytwórcom. Zgodnie z polskim prawem przedmioty mające kontakt z żywnością powinny mieć odpowiednie atesty potwierdzające ich bezpieczeństwo. Na plastykowych pojemnikach można łatwo odczytać odpowiednie oznaczenie, umieszczone zwykle na spodzie.

Z wymienionych przez Pana/Panią metali najbardziej toksyczna jest miedź.

Miedź występuje powszechnie w wielu organizmach roślinnych i zwierzęcych jako mikroelement niezbędny dla życia, dlatego jej niedobór powoduje objawy chorobowe. W organizmie człowieka miedź pełni rolę aktywatora licznych enzymów. Potrzebna jest np. do syntezy hemoglobiny i jest kofaktorem dysmutazy nadtlenkowej, enzymu o działaniu przeciwutleniającym, chroniącym przed wolnymi rodnikami („zmiatacz wolnych rodników”) Z kolei nadmiar miedzi jest toksyczny. Pierwszymi objawami są zwykle zaburzenia pokarmowe i uszkodzenie wątroby. Opisywano zatrucia niemowląt wywołane przez spożywanie wody pitnej dostarczanej miedzianą instalacją wodociągową.

Szacuje się, że bezpieczne dzienne spożycie miedzi wynosi do 2–3 mg, sporadycznie do 10 mg na dzień (dawki dla dorosłych). Dawka śmiertelna miedzi wynosi >10 gramów miedzi w postaci rozpuszczalnych w wodzie soli. Tlenki metali zwykle źle rozpuszczają się w wodzie i dlatego są mało toksyczne. Tlenek glinu (aluminium) może być szkodliwy tylko przy długotrwałym narażeniu na jego pyły – wówczas prowadzi do rozwoju zwłóknienia płuc. Tlenek miedzi jest używany w ogrodnictwie jako środek grzybobójczy i jego stosowanie uważa się za bezpieczne. Tlenek żelaza jest bardzo mało toksyczny, był stosowany w leczeniu niedokrwistości z niedoboru żelaza.