×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Kiedy unikać glutenu

Renata Kołton

Przed zastosowaniem diety bezglutenowej należy przeprowadzić badania. Bardzo istotne jest zwłaszcza rozróżnienie, czy chorujemy na nieceliakalną nadwrażliwość na gluten, czy na celiakię - mówi Małgorzata Desmond, specjalistka medycyny żywienia, dietetyk.

>Małgorzata Desmond
Małgorzata Desmond / Fot. fb.com/DesmondMalgorzata


Renata Kołton: Gluten to mieszanina białek roślinnych, gluteniny i gliadyny, które występują w ziarnach zbóż, np. pszenicy, żyta i jęczmienia. Ludzie spożywają je od tysiącleci, ale w ostatnim czasie coraz więcej osób zachwala dietę bezglutenową. Twierdzą, że pozwoliła im schudnąć, odzyskać energię i dobre samopoczucie. To tylko moda, czy rzeczywiście istnieją powody, dla których powinniśmy glutenu unikać?

Małgorzata Desmond: Obecnie wyróżnia się trzy rodzaje chorób związanych z niepożądaną reakcją organizmu na gluten: celiakię, alergię na pszenicę i nieceliakalną nadwrażliwość na gluten.

Celiakia dotyczy około 1–3% populacji. Jest to jednocześnie choroba autoimmunologiczna i nadwrażliwość na gluten. W jej wyniku dochodzi do zniszczenia kosmków jelitowych, które są odpowiedzialne za przyswajanie substancji odżywczych, oraz uszkodzenia szczelności bariery jelitowej, co może m.in. prowadzić do autoimmunologicznych manifestacji tej choroby w całym organizmie, nie tylko w jelitach.

Druga choroba to alergia na białko pszenicy. Trudno jednoznacznie powiedzieć, jak często występuje, ale pszenica należy do 8 alergenów najczęściej uczulających ludzi. Jeżeli tuż po spożyciu produktów zawierających pszenicę obserwuje się takie objawy, jak: obrzęk bądź swędzenie jamy ustnej lub gardła, pokrzywka, swędząca wysypka albo obrzęk skóry, przekrwienie błony śluzowej nosa, bóle głowy, łzawienie oczu, trudności w oddychaniu, skurcze, nudności lub wymioty czy biegunka, to można podejrzewać, że są to reakcje alergiczne. Diagnozę powinien potwierdzić lekarz, ponieważ ekspozycja na pszenicę w skrajnej postaci może powodować zagrażające życiu reakcje anafilaktyczne.

Trzecia z wymienionych chorób – nieceliakalna nadwrażliwość na gluten – prawdopodobnie mogła się przyczynić do zwiększenia popularności diet bezglutenowych.

Istnieniu nieceliakalnej nadwrażliwość na gluten długo zaprzeczali lekarze i żywieniowcy. Jednak od wielu lat obserwowano, że są pacjenci, u których wykluczono celiakię i alergię na pszenicę, a którzy twierdzili, że gluten im szkodzi

Od kiedy diagnozuje się nieceliakalną nadwrażliwość na gluten?

Istnieniu nieceliakalnej nadwrażliwość na gluten długo zaprzeczali lekarze i żywieniowcy. Jednak od wielu lat obserwowano, że są pacjenci, u których wykluczono celiakię i alergię na pszenicę, a którzy twierdzili, że gluten im szkodzi. Często występowały u nich objawy podobne, jak w celiakii, ale nie stwierdzano zniszczonych kosmków jelitowych. Zapewnień pacjentów, że po odstawieniu glutenu wiele dolegliwości u nich ustępuje, nie traktowano poważnie. Jednak w ciągu ostatnich kilku lat pojawiły się badania, które udowodniły istnienie tej choroby. Dziś szacuje się, że cierpi na nią 5–10% populacji.

Jakie są typowe objawy nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten?

Najpowszechniejsze są dolegliwości ze strony układu pokarmowego: wzdęcia, gazy, biegunki. Ale nie u wszystkich chorych takie dolegliwości występują. Pacjenci często mówią, że czują się zmęczeni, apatyczni, ”zamuleni”. Stan ten w piśmiennictwie jest nazywany ”mgłą umysłową„ (ang. brain fog). Pojawia się obniżenie nastroju, bóle głowy, mięśni i kości. Sygnałem tego, że istnieje problem z trawieniem glutenu, bywa też niewyjaśniona niedokrwistość objawiająca się m.in. niskim stężeniem hemoglobiny, czy oznaki osteoporozy u osób w młodym wieku.

W mojej praktyce klinicznej obserwuję też wiele innych dziwnych reakcji na gluten, których nie chciałabym wymieniać, ponieważ ich występowania nie potwierdzono w obiektywnych badaniach. Jednak jestem przekonana, że w przyszłości naukowcy pokażą, że lista reakcji nadwrażliwości na gluten nie kończy się na wcześniej wymienionych objawach.

Czy jeśli podejrzewamy, że gluten może nam szkodzić, powinniśmy od razu przejść na dietę bezglutenową, czy należy wykonać jakieś dodatkowe badania, które to potwierdzą?

Przed zastosowaniem diety bezglutenowej należy przeprowadzić badania.
Bardzo istotne jest zwłaszcza rozróżnienie, czy chorujemy na nieceliakalną nadwrażliwość na gluten, czy na celiakię

Przed zastosowaniem diety bezglutenowej należy przeprowadzić badania. Bardzo istotne jest zwłaszcza rozróżnienie, czy chorujemy na nieceliakalną nadwrażliwość na gluten, czy na celiakię. Dlaczego to ważne? Podam przykład.

Ostatnio zgłosił się do mnie pacjent po czterdziestce ze stwardnieniem rozsianym (łac. sclerosis multiplex – SM). Planowałam mu zalecić terapeutyczną dietę eliminacyjną z usunięciem m.in. glutenu. Jak wspomniałam, przed wprowadzeniem terapii zawsze zlecam przeprowadzenie diagnostyki pod kątem celiakii. U tego chorego badania jednoznacznie celiakię wykazały, chociaż wcześniej nie miał żadnych objawów. Po miesiącu stosowania przez pacjenta diety eliminacyjnej markery związane z celiakią spadały wyjątkowo wolno. Aby sprawdzić, czy w jego diecie nie ma śladowych ilości glutenu, wykonaliśmy badania IgG oraz IgA przeciwko gliadynie. I okazało się, że gluten był! Pacjenci z celiakią muszą uważać nawet na miligramy glutenu w diecie. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku pacjentów z nieceliakalną nadwrażliwością na gluten. Rozróżnienie tych chorób ma więc istotne znaczenie.

Celiakia może nie wywoływać żadnych objawów, w piśmiennictwie medycznym jest nawet nazywana
”mistrzynią kamuflażu”

Celiakia może nie wywoływać żadnych objawów, w piśmiennictwie medycznym jest nawet nazywana ”mistrzynią kamuflażu”. Można ją jednak stosunkowo łatwo potwierdzić bądź wykluczyć w badaniach laboratoryjnych. W przypadku nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten tylko u około 50% pacjentów badania wykazują przeciwciała przeciwko gliadynie, czyli białku glutenu. Jednak ich brak nie oznacza, że pacjent nie cierpi na tę chorobę.

Co wtedy? Wykluczać gluten z diety, czy nie?

W takich sytuacjach najlepszą metodą jest dieta eliminacyjna. U tych pacjentów, którzy nie wykazują dodatniego miana przeciwciał przeciwko gliadynie, i u których odstawienie glutenu powoduje ustąpienie wszelkich objawów, można stwierdzić nieceliakalną nadrważliwość na gluten.

15.03.2017
strona 1 z 3
Zobacz także
  • Nietolerancja laktozy w celiakii
  • Choroba Hashimoto - co to, objawy, badania, leczenie
  • Celiakia u dzieci
  • Dieta bezglutenowa
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta