×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Cynk

mgr inż. Beata Przygoda
Samodzielna Pracownia Wartości Odżywczych Żywności Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie

Cynk (Zn) znajduje się we wszystkich komórkach organizmu, najwięcej w mięśniach (ok. 50%) i tkance kostnej (25–30%).


Fot. pixabay.com

Cynk w organizmie człowieka pełni wiele funkcji, m.in. jest istotnym składnikiem wielu białek, wchodzi w skład lub bierze udział w aktywacji licznych enzymów, uczestniczy w syntezie RNA, DNA i białka, a także w stabilizacji błon komórkowych oraz układu kostnego. Jest niezbędny do prawidłowego odczuwania smaku i zapachu, odpowiedniego funkcjonowania układu immunologicznego, prawidłowego wzrostu i rozwoju płciowego oraz syntezy i właściwego funkcjonowania niektórych hormonów, np. insuliny. Pełni również rolę przeciwutleniacza. Jako antagonista kadmu i ołowiu działa odtruwająco na te metale.

Do niedoboru cynku w organizmie człowieka może dojść w wyniku nieprawidłowego żywienia lub zaburzeń wchłaniania tego pierwiastka, których przyczyną mogą być choroby układu pokarmowego (np. celiakia, przewlekłe zapalenie jelit, zapalenie trzustki). Przyswajanie cynku zmniejsza się w wyniku nadmiernego spożycia produktów zawierających duże ilości fitynianów, kwasu foliowego, żelaza, miedzi i wapnia. Niedobory cynku obserwuje się również u osób z rozległymi oparzeniami.

Do typowych objawów niedoboru cynku należą stany zapalne skóry, zaburzona odporność, trudności z gojeniem ran, zaburzenia smaku i węchu. Wskazuje się, że niedobory tego składnika mogą być przyczyną zaburzeń w adaptacji do ciemności, a u osób starszych zwyrodnienia plamki żółtej. Znaczne niedobory cynku mogą prowadzić do zahamowania wzrostu, opóźnienia dojrzewania płciowego, wypadania włosów i zaburzeń w funkcjonowaniu układu nerwowego. Badania wskazują na częsty niedobór tego składnika u osób starszych.

Nadmierne spożycie cynku może niekorzystnie wpływać na gospodarkę miedzią, prowadząc nawet do rozwoju poważnej postaci niedokrwistości. Nadmiar cynku może powodować również zaburzenia profilu lipidowego krwi (zmniejsza się stężenie frakcji HDL cholesterolu, a zwiększa frakcji LDL cholesterolu).

Należy podkreślić, że przy zwyczajowym spożyciu cynku z dietą nie stwierdza się na ogół skutków jego nadmiaru. Obserwuje się je natomiast przy spożyciu suplementów cynku, dlatego podkreśla się potrzebę stosowania tego typu preparatów z ostrożnością.

Znaczne ilości cynku występują w pieczywie ciemnym, kaszy gryczanej, suchych nasionach roślin strączkowych, serach żółtych i owocach morza, a także w mięsie i podrobach. Ryby, jaja, jasne pieczywo, mleko, warzywa i owoce charakteryzują się małą zawartością cynku. Zawartość cynku w przykładowych produktach spożywczych przedstawiono w tabeli 1.

Przeciętna przyswajalność cynku z żywności wynosi około 20–30%; w przypadku niedoborów tego składka może się ona istotnie zwiększyć.

Średnie zapotrzebowanie na cynk dla mężczyzn wynosi 9,4 mg/d, a dla kobiet 6,8 mg/d (Jarosz M., Bułhak-Jachymczyk B., 2008).

Tabela 1. Zawartość cynku w 100 g wybranych produktów spożywczych
produkt cynk (mg)
wątroba cielęca 8,40
dynia, pestki 7,50
kakao 16%, proszek 6,56
wątroba wieprzowa 4,51
ser ementaler tłusty 4,05
fasola biała, nasiona suche 3,77
wołowina, pieczeń 3,76
kasza gryczana 3,50
salami popularne 3,22
migdały 3,19
wieprzowina, karkówka 3,11
płatki owsiane 3,10
słonecznik, nasiona 2,69
kiełbasa śląska 2,56
chleb żytni razowy 2,54
orzechy laskowe 2,44
czekolada gorzka 2,43
sardynka w pomidorach 2,40
pasztet pieczony 2,39
ser brie pełnotłusty 2,28
bułki grahamki 2,00
wieprzowina, szynka surowa 1,88
czekolada mleczna 1,83
polędwica sopocka 1,77
jaja kurze całe 1,76
ryż biały 1,73
bób 1,62
groszek zielony 1,40
noga kurczaka 1,28
ser twarogowy chudy 1,12
natka pietruszki 0,98
kasza jęczmienna perłowa 0,92
kiszka kaszana jęczmienna 0,78
kajzerki 0,77
tuńczyk w oleju 0,61
dorsz wędzony 0,53
dorsz świeży 0,50
brokuły 0,40
jogurt truskawkowy 1,5% tł. 0,37
kapusta biała 0,32
mleko 2% tł. 0,32
pomidor 0,26
banan 0,18
jabłko 0,16
płatki kukurydziane 0,16
pomarańcza 0,15
Na podstawie: Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.
25.09.2012
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta