×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Dieta Atkinsa

Urszula Paszek, dietetyk dyplomowany
dr n. med. Dominika Wnęk, dietetyk

Dieta Atkinsa zaliczana jest do diet ubogowęglowodanowych. W diecie tej podstawowym założeniem jest bardzo ograniczone spożycie węglowodanów, a zasadniczym źródłem energii są tłuszcze i białka.


Fot. pixabay.com

Ograniczenie ilości węglowodanów kompensowane jest przez zwiększone spożycie tłuszczu. Taka sytuacja powoduje pojawienie się we krwi i w moczu ciał ketonowych, które powstają w wyniku zużywania kwasów tłuszczowych będących zastępczym źródłem energii (w miejsce glukozy). Ich pojawienie skutkuje zmniejszeniem odczuwania głodu, a to z kolei ułatwia przestrzeganie ograniczeń dietetycznych. Z drugiej strony może to skutkować zaburzeniami koncentracji oraz uczuciem zmęczenia.

Z uwagi na ograniczenie węglowodanów, dieta Atkinsa charakteryzuje się małą podażą błonnika pokarmowego, co może prowadzić do spowolnienia motoryki jelit i pojawienia się zaparć. Ponadto przewlekłe stosowanie diety może zwiększać ryzyko wystąpienia lub progresji niektórych chorób, m.in nerek i wątroby, chorób sercowo-naczyniowych, a nawet chorób nowotworowych.

Dieta ta może prowadzić do niedoboru wapnia w diecie, gdyż jego wchłanianie z przewodu pokarmowego w przypadku dużego spożycia białka jest utrudnione. Dodatkowo stan ketozy stymuluje uwalnianie wapnia z kości, co może skutkować obniżeniem gęstości mineralnej kości i w dalszej kolejności rozwojem osteoporozy.

Fazy diety Atkinsa

Dieta Atkinsa podzielona jest na 4 fazy:

  • Faza pierwsza, faza indukcji: powinna trwać minimum 2 tygodnie i ma na celu zapoczątkowanie ubytku masy ciała. W sytuacji gdy wymagana jest większa redukcja masy ciała, fazę tę należy wydłużyć. Aby zapoczątkować utratę masy ciała zaleca się spożywanie maksymalnie 20 g węglowodanów dziennie (ilość węglowodanów netto wylicza się przez odjęcie od całkowitej ilości węglowodanów błonnika pokarmowego). Jest to ilość około 2 szklanek warzyw gotowanych. W fazie tej można spożywać od 3 do 5 posiłków dziennie. Przerwy między posiłkami nie powinny przekraczać 6 godzin. W każdym posiłku powinno się znaleźć białko zwierzęce, natomiast nie ma konieczności usuwania z mięsa widocznego tłuszczu i skóry. Dozwolone jest masło i wszelkiego rodzaju oleje roślinne. Nie ma przeciwwskazań do stosowania słodzików. Codziennie należy pić wodę mineralną i herbatki ziołowe. W umiarkowanych ilościach dozwolona jest także herbata i kawa kofeinowa lub bezkofeinowa.
  • Faza druga: przewiduje dalszą redukcję masy ciała, ale wolniej niż w fazie poprzedniej. Ilość węglowodanów, którą można spożyć waha się w granicach 25–60 g. Zwykle rozpoczyna się od ilości 25 g, stopniowo zwiększając o 5 g tygodniowo. Za właściwe tempo redukcji masy ciała uważa się około 1 kg tygodniowo. W tej fazie można spożywać wszystkie produkty dozwolone w fazie I, a dodatkowo orzechy i ziarna oraz wybrane owoce, takie jak: jagody, truskawki, maliny oraz melon.
  • Faza trzecia: faza ta nadal wiąże się z redukcją masy ciała, aczkolwiek mniejszym niż na poprzednich etapach. Podczas tego okresu ustala się swój indywidualny poziom spożycia węglowodanów, przy którym nadal obserwuje się ubytek masy ciała. Faza ta pozwala na cotygodniowe zwiększenie spożycia węglowodanów o 10g do czasu, kiedy przestaje się tracić masę ciała. Do dotychczasowej diety można dołączyć niewielkie ilości ziemniaków, marchewki i nasion roślin strączkowych. Dozwolone owoce na tym etapie to banany, jabłka, kiwi, śliwki, brzoskwinie, mango i wiśnie. Do codziennych posiłków można włączyć około 1/2 szklanki płatków owsianych lub brązowego ryżu.
  • Faza czwarta: pod względem spożywanych produktów spożywczych nie różni się ona od fazy trzeciej. Spożywa się w niej taką ilość węglowodanów, przy której utrzymuje się masę ciała na stałym poziomie. Zaleca się także włączenie aktywności fizycznej, najlepiej 30 minut umiarkowanej aktywności fizycznej, 5–6 razy w tygodniu.

Badania kliniczne – dieta Atkinsa

Należy podkreślić, że roczne badania efektów stosowania diety ubogowęglowodanowej (jaką jest dieta Atkinsa) w porównaniu z niskotłuszczową wskazują na większy ubytek masy ciała po 3 i 6 miesiącach stosowania diety ubogowęglowodanowej. Natomiast po roku nie stwierdza się już tych różnic. W badaniach obserwuje się także, większe zmniejszenie stężenia triglicerydów oraz istotnie większy wzrost insulinowrażliwości u osób bez cukrzycy, u których stosowano dietę ubogowęglowodanową w porównaniu z osobami będącymi na diecie ubogotłuszczowej.

W innym rocznym badaniu przeprowadzonym u chorych z BMI powyżej 35 kg/m2, u których w większości występowała cukrzyca lub zespół metaboliczny zastosowano dietę Atkinsa lub tradycyjną dietę ubogokaloryczną. Po 12 miesiącach stosowania diety oceniono redukcję masy ciała, wskaźniki lipidowe, stężenie glukozy na czczo oraz insulinowrażliwość. Zaobserwowano, że stopień utraty masy ciała był podobny w obu grupach. Uzyskano także porównywalne zmiany w obrębie badanych wskaźników metabolicznych.

Plusy diety

  • Zadowalający ubytek masy ciała (według licznych ekspertów nie jest on wynikiem ograniczenia węglowodanów, ale wiąże się ze zmniejszeniem całkowitej ilość kalorii spożywanych w ciągu dnia)
  • Bardzo dokładnie opracowany plan żywieniowy, książki kucharskie ułatwiające przygotowanie posiłków, a nawet sklep internetowy ze specjalnymi produktami żywnościowymi sygnowanymi nazwiskiem Atkins
  • Łatwa realizacja diety z uwagi na zahamowanie apetytu przez pojawiające się we krwi i moczu ciała ketonowe
  • Pozwala na jedzenie takich produktów, o których osoba będąca na diecie zwykle marzy: bekon, jajka z majonezem itp.

Minusy diety

  • W pierwszych dniach znacznego ograniczenia węglowodanów dochodzi do zmniejszania się komórkowych zapasów glikogenu, a ubytek masy ciała wiąże się głównie z utratą wody
  • Przejście organizmu w stan ketozy, który poza hamowaniem apetytu może skutkować także bólami głowy, osłabieniem, nieprzyjemnym zapachem z ust oraz zaparciami
  • Uważa się, że do sprawnego funkcjonowania naszego organizmu potrzeba około 150 g węglowodanów dziennie. Ilość ta znacznie odbiega od ilości dozwolonych w diecie Atkinsa
  • Zbyt duża ilość tłuszczu w diecie może doprowadzić do wzrostu cholesterolu całkowitego i frakcji miażdżycorodnej, a w konsekwencji do rozwoju miażdżycy
  • Nadmiar białka w diecie może prowadzić do ubytku wapnia z kości.

Piśmiennictwo

  1. Foster G.D., Wyatt H.R., Hill J.O. i wsp.: A randomized trial of low-carbohydrate diet for obesity. N. Engl. J. ed.. 2003; 348: 2082–2090
  2. Samaha F.F., Iqbal N., Seshadri P. i wsp.:A low-carbohydrate as compared with a low-fat diet in severe obesity. N. Engl. J. ed.. 2003, 348, 2074–2081
  3. Stern L., Iqbal N., Seshadri P. i wsp.: The effects oflow-carbohydrate versus conventional weight diets in severely obese adults: one-year follow-up of a randomizedtrial. Ann. Intern. ed.. 2004; 18: 778–785

dr n. med. Dominika Wnęk
Dietetyk, wieloletni pracownik Zakładu Biochemii Klinicznej UJ CM oraz aktywny uczestnik trzech ramowych programów Unii Europejskiej: Lipgene, NuGO oraz Bioclaims. Wielokrotny wykładowca w ramach kursów doskonalących dla dietetyków realizowanych przez Polskie Towarzystwo Dietetyki.
Zainteresowania badawcze skupiają się głównie na zagadnieniach dotyczących otyłości i wpływu składników diety na ekspresję genów i procesy komórkowe (nutrigenomika). Swoje doświadczenie w leczeniu otyłości zdobywała, pracując w Poradni Leczenia Zaburzeń Lipidowych i Otyłości, działającej przy Zakładzie Biochemii Klinicznej UJ CM oraz jako uczestniczka licznych kursów i konferencji organizowanych w kraju i za granicą.
Obecnie związana jest z wydawnictwem Medycyna Praktyczna, gdzie pełni funkcję redaktora w serwisie „Dieta i ruch”.

01.07.2021
Wybrane treści dla Ciebie
  • Dieta a trądzik
  • Zalecenia dietetyczne przy próchnicy zębów
  • Dieta o małej zawartości FODMAP (dieta zalecana w zespole jelita drażliwego)
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta