×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Dieta makrobiotyczna

Urszula Paszek, dietetyk dyplomowany
dr n. med. Dominika Wnęk, dietetyk

Dieta makrobiotyczna opiera się na zasadach chińskiej medycyny, polegającej na wprowadzeniu i zachowaniu równowagi między produktami o właściwościach rozgrzewających i chłodzących – Yin (potrawy bardzo słodkie lub mleko) oraz wzmacniających i ogrzewających – Yang (ryby i przyprawy). Produkty z tych dwóch przeciwstawnych kategorii klasyfikowane są także jako kwasotwórcze (Yin) oraz zasadotwórcze (Yang), a z diety należy eliminować głównie produkty kwasotwórcze, aby nie doprowadzić do tzw. zakwaszenia organizmu.


Fot. pixabay.com

U podstaw tej diety leży przekonanie, że zarówno ilość, jak i jakość tego co spożywamy wpływa w sposób znaczący na nasze życie zarówno w kontekście zdrowia i samopoczucia, jak i ogólnie pojętego szczęścia. Ponadto jej twórca twierdzi, że celem diety jest ponadto „oczyszczenie organizmu z toksyn i doprowadzenie go do równowagi wewnętrznej”. Słowo makrobiotyka pojawia się już w tekstach Hipokratesa w kontekście ludzi zdrowych i długo żyjących. Herodot, Arystoteles i Galen słowem makrobiotyka objaśniali styl życia, który opierał się na zbilansowanej diecie mającej służyć zdrowiu i dawać długowieczność.

Z makrobiotyką spotykamy się również w książce Christopha Wilhelma Hufelanda The Art of Prolonging Human Life z 1797 roku. Pierwszy jednak sformalizował zasady makrobiotyki Japończyk George Ohsawa (1893–1966).

Pierwszeństwo w diecie makrobiotycznej mają produkty lokalne, najlepiej niepoddane obróbce technologicznej, przygotowane osobiście lub przez najbliższą rodzinę czy przyjaciół. Najstarsze wersje diety makrobiotycznej uwzględniały przejście przez kilka jej etapów, od bardziej liberalnych, kończąc na bardzo restrykcyjnych a pozwalających spożywać wyłącznie ryż brązowy i wodę.

Obecnie uważa się, że podstawą jest właściwe zbilansowanie produktów spożywanych opierające się na teorii Yin i Yang. Yin to produkty uznawane za ochładzające, a Yang za rozgrzewające.

Na to czy dany produkt jest zakwalifikowany do Yin czy Yang wpływa wiele czynników, takich jak pH produktu, miejsce uprawy, kształt, kolor i aromat.

Zasady diety makrobiotycznej

Dieta makrobiotyczna w 40–60% powinna się składać z produktów na bazie niełuskanego ziarna (pszenicy, żyta, owsa, jęczmienia, kukurydzy, gryki, ryżu) i kaszy jaglanej. Ta grupa produktów została uznana za tę, w której pierwiastek Yin i Yang jest najlepiej zbilansowany.

Codziennie powinno się spożywać 1–2 filiżanki zupy. Do zup można dodać nasiona roślin strączkowych, powinna mieć łagodny smak i nie należy jej podawać zbyt zimnej ani za gorącej.

Warzywa powinny stanowić 25–30% produktów spożywanych w ciągu dnia. Powinny to być warzywa z danej strefy klimatycznej. Nie zaleca się spożywania pomidorów, papryki, ziemniaków, bakłażana, szpinaku, buraków oraz awokado, gdyż są one postrzegane jako skrajnie Yin. Ponadto warzywa psiankowate zawierają solaninę, która może zakłócać równowagę wapniową organizmu.

5–10% powinny stanowić nasiona roślin strączkowych: soja, soczewica, fasola, ciecierzyca.

Produkty takie jak ryby i owoce morza, nasiona i orzechy oraz owoce należy spożywać tylko kilka razy w tygodniu. Najlepiej wybierać ryby o białym mięsie, a z owoców te, które rosną lokalnie. Do picia najlepsza jest woda, kawa zbożowa i herbaty ziołowe. Słodycze należy całkowicie wykluczyć z diety. Z tłuszczów dozwolone są wyłącznie tłuszcze roślinne w ilości około 1 łyżki dziennie. Ponadto nie zaleca się nadmiaru płynów (są też w pożywieniu), a pić należy 15–20 minut po posiłku, by, jak twierdzi twórca diety „nie rozcieńczać soków trawiennych”.

Ważna jest także obróbka kulinarna. Preferuje się przygotowywanie na parze, gotowanie w niewielkiej ilości wody, gotowanie w szybkowarze i pieczenie w piekarniku.

Plusy

  • Z uwagi na to, że dieta obfituje w ziarna zbóż i produkty z pełnego przemiału dostarcza ona błonnika pokarmowego wpływającego na gospodarkę lipidową oraz reguluje pracę przewodu pokarmowego
  • Spożycie dużych ilości warzyw dostarcza witamin antyoksydacyjnych i licznych składników mineralnych
  • Przewaga węglowodanów złożonych oraz ograniczenie nasyconych kwasów tłuszczowych są korzystne z punktu widzenia profilaktyki chorób układu sercowo-naczyniowego

Minusy

  • Restrykcyjne przestrzeganie zasad diety makrobiotycznej może skutkować niedoborem żelaza i wapnia.
  • Wymaga znajomości kategorii pokarmów Yin i Yang.
  • Konieczność ograniczenia produktów zakwaszających organizm, aby nie dopuścić do tzw. zakwaszenia organizmu jest niezgodne z aktualnym stanem wiedzy. Rzeczywisty wpływ diety na pH krwi i moczu jest niewielki. Organizm dysponuje szeregiem substancji buforujących, które zabezpieczają organizm przed zaburzeniami w gospodarce kwasowo-zasadowej.
  • Według twórcy diety taki sposób żywienia pozwala „oczyścić organizm z toksyn”. Jest to niezgodne z obecną wiedzą. Za usuniecie zbędnych produktów przemiany materii z organizmu odpowiedzialne są nerki, wątroba, przewód pokarmowy i płuca – nie wymaga to stosowania specjalnych diet, ale właściwie zbilansowanej diety.
  • Pojawiają się także głosy, że dieta makrobiotyczna jest skuteczna w leczeniu nowotworów. Należy wyraźnie podkreślić, że nie ma żadnych podstaw naukowych, aby tak twierdzić. Odejście od konwencjonalnych metod leczenia tej choroby może być wręcz szkodliwe.
  • Zwiększa ryzyko hipoproteinemii (niedobór aminokwasów egzogennych, tzw. niezbędnych), hipowitaminoz (niedobory wit. A, D, C i B12).
  • Przeciwwskazania: osteoporoza, choroby serca, nadczynność tarczycy, kamica nerkowa, ciąża, menopauza, wiek <18 lat.

dr n. med. Dominika Wnęk
Dietetyk, wieloletni pracownik Zakładu Biochemii Klinicznej UJ CM oraz aktywny uczestnik trzech ramowych programów Unii Europejskiej: Lipgene, NuGO oraz Bioclaims. Wielokrotny wykładowca w ramach kursów doskonalących dla dietetyków realizowanych przez Polskie Towarzystwo Dietetyki.
Zainteresowania badawcze skupiają się głównie na zagadnieniach dotyczących otyłości i wpływu składników diety na ekspresję genów i procesy komórkowe (nutrigenomika). Swoje doświadczenie w leczeniu otyłości zdobywała, pracując w Poradni Leczenia Zaburzeń Lipidowych i Otyłości, działającej przy Zakładzie Biochemii Klinicznej UJ CM oraz jako uczestniczka licznych kursów i konferencji organizowanych w kraju i za granicą.
Obecnie związana jest z wydawnictwem Medycyna Praktyczna, gdzie pełni funkcję redaktora w serwisie „Dieta i ruch”.

23.06.2021
Wybrane treści dla Ciebie
  • Interakcje leków z żywnością
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta