×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Dieta w niedoczynności tarczycy

dr n. med. Dominika Wnęk, dietetyk

Niedoczynność tarczycy to choroba wywołana niedoborem hormonu tyroksyny (T4) i wynikającym z tego niedostatecznym działaniem trijodotyroniny (T3) w komórkach organizmu. Sytuacja taka sprawia, że spowalniają się procesy metaboliczne organizmu.


Fot. pixabay.com

Choroba ta częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn, a częstość jej występowania zwiększa się wraz z wiekiem. Niedoczynność tarczycy stwierdza się u 1–6% osób po 60. roku życia.

Z objawów charakterystycznych dla niedoczynności tarczycy najczęściej obserwuje się:

  • zwiększenie masy ciała,
  • ogólne osłabienie i zmniejszenie tolerancji wysiłku,
  • senność,
  • zmniejszoną zdolność do skupiania uwagi,
  • zaburzenia pamięci,
  • nietolerancję zimna, odczuwanie chłodu,
  • zaparcia.

U kobiet niedoczynność tarczycy może powodować także zaburzenia miesiączkowania, a u mężczyzn osłabienie libido.

Składniki pokarmowe korzystne w niedoczynności tarczycy

Leczenie niedoczynności tarczycy polega na farmakoterapii. Odpowiednia dieta, choć nie zastąpi działania leków, może przyczynić się do poprawy funkcjonowania organizmu. Istnieją pewne składniki mineralne oraz witaminy, które warunkują prawidłowe działanie gruczołu tarczowego. Składniki te biorą udział w przemianach enzymatycznych niezbędnych w produkcji hormonów tarczycowych. I tak:

  • hormony tarczycy T3 i T4 zawierają w swojej cząsteczce jod,
  • tyreoperoksydaza (TPO), enzym kluczowy w syntezie hormonów tarczycy, zawiera w swojej cząsteczce żelazo,
  • odjodowanie (czyli usuwanie jednej cząsteczki jodu) T4 do T3 zachodzi za sprawą enzymów, które są selenoproteinami, czyli zawierają w swej cząsteczce selen,
  • cynk jest składnikiem białek receptorowych T3, a jego niedobór zaburza wiązanie tego hormonu.

Nietrudno się więc domyśleć, że niedobór jodu, żelaza, selenu i cynku zaburza prawidłowe funkcjonowanie tarczycy. Jadłospis osoby chorującej na niedoczynność tarczycy powinien być więc skomponowany w taki sposób, by dostarczał produktów żywnościowych będących źródłem tych składników mineralnych.

Źródła jodu w diecie

Warunkiem odpowiedniej syntezy hormonów tarczycy jest prawidłowe zaopatrzenie organizmu w jod. Niemal 80% całkowitej ilości jodu w organizmie znajduje się w tarczycy. Ze względu na konieczność jodowania soli kuchennej od 1997 roku codzienna dieta, bez dodatkowego dosalania, dostarcza wystarczających ilości jodu. Do produktów bogatych w jod zalicza się ryby morskie, takie jak dorsz, mintaj, halibut, płastuga, tuńczyk i makrela, oraz owoce morza – małże i ostrygi.

Produkty bogate w jod
Więcej na temat jodu w diecie »

Źródła żelaza w diecie

Najlepszymi źródłami żelaza w diecie są mięso oraz podroby mięsne, ryby, żółtko jaja kurzego, otręby i zarodki pszenne, pełnoziarniste produkty zbożowe, warzywa, takie jak boćwina, bób, burak, groszek zielony, koper ogrodowy, pietruszka liście i korzeń, szczaw i szpinak, oraz owoce – porzeczki czarne, białe i czerwone, poziomki, maliny, awokado, owoce suszone, nasiona lnu, pestki dyni, nasiona roślin strączkowych.

Produkty bogate w żelazo
Więcej na temat żelaza w diecie »

Źródła selenu w diecie

Należy pamiętać, że korzystny wpływ selenu na funkcjonowanie tarczycy uzależniony jest od właściwej podaży jodu. Selen jest pierwiastkiem, który występuje w glebie, aczkolwiek w bardzo zróżnicowanej ilości. Z gleby przechodzi do roślin, a na następnym etapie do organizmu zwierząt hodowlanych. Ilość tego pierwiastka w produktach żywnościowych uzależniona jest więc od gatunku rośliny, zawartości tego pierwiastka w środowisku (tzn. w glebie i powietrzu) oraz sposobu karmienia zwierząt. Do najlepszych źródeł selenu zalicza się ryby i skorupiaki (makrela, halibut, dorsz, łosoś, sardynki) oraz orzechy brazylijskie. Natomiast w przypadku tych orzechów należy zwrócić uwagę na kraj pochodzenia. Największe ilości selenu charakteryzują orzechy pochodzące z Wenezueli i Peru, następnie z Brazylii, z kolei najmniej selenu zawierają orzechy brazylijskie pochodzące z Boliwii. Pewne ilości selenu znajdują się także w roślinach strączkowych, indyku, wołowinie i grzybach. Dobrze przyswajalna forma selenu, selenometionina i selenocysteina, znajduje się także w pełnoziarnistych produktach zbożowych.


Więcej na temat selenu w diecie »

Źródła cynku w diecie

Bogatymi źródłami cynku są: mięso, jaja, nasiona słonecznika, nasiona lnu, nasiona dyni, fasola, ciecierzyca, kiełki i otręby pszenne, czosnek, cebula, grzyby i ostrygi.

Produkty bogate w cynk
Więcej na temat cynku w diecie »

Witamina D3

Odkrycie receptorów witaminy D w gruczole tarczowym może świadczyć o tym, że witamina D3 pełni role regulującą funkcję wydzielniczą tarczycy. Istnieją także doniesienia, że u pacjentów z niedoczynnością tarczycy obserwuje się zmniejszone stężenie witaminy D3.

Do pokarmowych źródeł dostarczających witaminę D3 zalicza się trantłuste ryby morskie (śledź, łosoś, sardynka). Ponadto około 90% witaminy D3 syntetyzowane jest w skórze pod wpływem promieniowania słonecznego. Ze względu na codziennie przebywanie w pomieszczeniach zamkniętych i powszechne stosowanie filtrów przeciwsłonecznych synteza skórna jest niewystarczająca. Optymalne warunki do wytworzenia witaminy D3 panują w miesiącach od kwietnia do września, w godzinach 10.00–15.00.

Składniki pokarmowe hamujące aktywność tarczycy

Istnieją związki, zwane goitrogenami, które mogą wpływać na metabolizm jodu, prowadząc do zmniejszenia jego stężenia w organizmie. To z kolei zaburza syntezę hormonów tarczycy i powoduje przerost gruczołu, tzw. wole. Stąd inna nazwa goitrogenów – substancje wolotwórcze. Goitrogeny występują głównie w roślinach z rodziny krzyżowych, takich jak kapusta, brukselka, brokuł, jarmuż, kalafior, rzepa i kalarepa. Niekorzystne działanie powyższych warzyw jest tym silniejsze, im mniejsza jest podaż jodu w diecie, aczkolwiek dotyczy ono przede wszystkim spożycia warzyw surowych. W wyniku ich gotowania w dużej ilości wody zawartość goitrogenów zmniejsza się o około 30%. Ponadto większość substancji goitrogennych jest lotna i podczas gotowania bez przykrycia część związków ulatnia się także z parą wodną. Goitrogeny do organizmu człowieka dostają się także wraz z mlekiem pochodzącym od krów karmionych paszą z przewagą roślin krzyżowych. Substancje pokarmowe hamujące aktywność tarczycy to także flawonoidy: genisteina i deidzeina znajdujące się w soi.

Pozostałe elementy diety, o których należy pamiętać

Ponieważ przy niedoczynności tarczycy często dochodzi do zmniejszenia tempa podstawowej przemiany materii nawet o około 30%, zachowanie dotychczasowych nawyków żywieniowych może skutkować zwiększeniem masy ciała. Z drugiej strony aktywność tarczycy zależy również od ilości spożywanego pokarmu. Jeśli ilość pożywienia się zmniejsza, aktywność tarczycy maleje. Zmniejszenie aktywności tarczycy na skutek ograniczenia ilości spożywanego pokarmu jest jedną z przyczyn trudności, jakie mogą wystąpić w skutecznej redukcji masy ciała. Dlatego w celu zmniejszenia masy ciała zaleca się regularne spożywanie 5 posiłków dzienne (3 posiłki główne oraz II śniadanie i podwieczorek). Zaleca się również, by przerwy między posiłkami nie przekraczały 3–4 godzin. Podstawą diety powinny być warzywa i owoce, produkty nabiałowe, ryby oraz chude mięso. Przy spożywaniu węglowodanów należy pamiętać, by miały niski indeks glikemiczny.

Niedoczynność tarczycy a zaparcia

Osoby chorujące na niedoczynność tarczycy często cierpią na zaparcia spowodowane znacznym spowolnieniem perystaltyki jelit. Aby pobudzić przewód pokarmowy do bardziej efektywnej pracy, zaleca się spożywanie odpowiedniej ilości płynów: od 6–8 szklanek dziennie, spożywanie błonnika pokarmowego, którego dobrym źródłem są otręby pszenne, pełnoziarniste produkty zbożowe, grube kasze, pałatki owsiane, owoce, warzywa i nasiona roślin strączkowych. Ponadto zaleca się regularną aktywność fizyczną, która poza pobudzeniem jelit wpływa także na zwiększenie tempa przemiany materii.

Piśmiennictwo:

Mackawy A.M.H., Al-ayed B.M.: Vitamin D deficiency and its association with thyroid disease. Int. J. Health Sci. (Qassim.) 2013; 7 (3): 267–275
Stolińska H., Wolańska D.: Składniki pokarmowe istotne w niedoczynności tarczycy. Żywienie Człowieka i Metabolizm 2012: 3
Tuchendler D., Bolanowski M.: Rola osteoprotegeryny i witaminy D w patologii tarczycy. Endokrynol. Pol. 2009; 60 (6): 470–475
Kivity S., Agmon-Levin N., Zisappl M. i wsp.: Vitamin D and autoimmune thyroid diseases. Cell. Mol. Immunol. 2011; 8 (3): 243–247
dr n. med. Dominika Wnęk
Dietetyk, wieloletni pracownik Zakładu Biochemii Klinicznej UJ CM oraz aktywny uczestnik trzech ramowych programów Unii Europejskiej: Lipgene, NuGO oraz Bioclaims. Wielokrotny wykładowca w ramach kursów doskonalących dla dietetyków realizowanych przez Polskie Towarzystwo Dietetyki.
Zainteresowania badawcze skupiają się głównie na zagadnieniach dotyczących otyłości i wpływu składników diety na ekspresję genów i procesy komórkowe (nutrigenomika). Swoje doświadczenie w leczeniu otyłości zdobywała, pracując w Poradni Leczenia Zaburzeń Lipidowych i Otyłości, działającej przy Zakładzie Biochemii Klinicznej UJ CM oraz jako uczestniczka licznych kursów i konferencji organizowanych w kraju i za granicą.
Obecnie związana jest z wydawnictwem Medycyna Praktyczna, gdzie pełni funkcję redaktora w serwisie „Dieta i ruch”.
31.05.2021
Zobacz także
  • Wpływ stanów chorobowych na funkcjonowanie seksualne
  • Niedoczynność tarczycy w ciąży
  • Niedoczynność tarczycy
  • Dieta przy zaparciach
Wybrane treści dla Ciebie
  • Dieta w zespole policystycznych jajników
  • Dieta bezglutenowa
  • Dieta u osób ze stomią – zalecenia ogólne
  • Wzdęcia brzucha i nadmierne gazy – postępowanie dietetyczne
  • Dieta w chorobie wrzodowej
  • Choroba Hashimoto - co to, objawy, badania, leczenie
  • Zalecenia żywieniowe dla pacjentów z wyrównaną i niewyrównaną marskością wątroby
  • Dieta w stwardnieniu rozsianym
  • Rola błonnika pokarmowego w leczeniu zespołu jelita nadwrażliwego
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta