×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Dieta w zespole metabolicznym

dr n. med. Dominika Wnęk, dietetyk

Badania naukowe potwierdzają korzyści wynikające ze stosowania diety śródziemnomorskiej u pacjentów z zespołem metabolicznym. Okazuje się, że wywiera ona korzystny wpływ na typowe składowe tego zespołu.


Fot. pixabay.com

Zespół metabolicznych (ZM) obejmuje kilka czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego i cukrzycy typu 2. Do tej pory proponowano wiele kryteriów diagnostycznych tego zespołu. Ostatnio zaleca się rozpoznanie na podstawie kryteriów z 2009 roku, stanowiących konsensus wypracowany przez kilka organizacji – m.in. Międzynarodowej Federacji Diabetologicznej, Amerykańskiego Towarzystwa Kardiologicznego i Międzynarodowego Towarzystwa Miażdżycowego. Zgodnie z nim u pacjenta diagnozuje się ZM, jeśli stwierdzi się u niego przynajmniej 3 z 5 poniższych kryteriów:

  1. zwiększony obwód talii (zależy od kraju pochodzenia i grupy etnicznej – w populacji europejskiej rasy białej ≥80 cm u kobiet i ≥94 cm u mężczyzn)
  2. stężenie triglicerydów na czczo >1,7 mmol/l (150 mg/dl) lub leczenie hipertriglicerydemii
  3. stężenie HDL-C na czczo <1,0 mmol/l (40 mg/dl) u mężczyzn i <1,3 mmol/l (50 mg/dl) u kobiet lub leczenie zaburzeń lipidowych
  4. ciśnienie tętnicze skurczowe ≥130 mm Hg lub rozkurczowe ≥85 mm Hg bądź leczenie nadciśnienia tętniczego rozpoznanego wcześniej
  5. stężenie glukozy w osoczu na czczo ≥5,6 mmol/l (100 mg/dl) lub leczenie farmakologiczne cukrzycy typu 2.

ZM nie jest klasyfikowany jako odrębna jednostka chorobowa, nie występuje więc w międzynarodowej klasyfikacji chorób ICD-10. Składowe ZM wymienione powyżej mogą mieć różny stopień nasilenia, choć najczęściej obserwuje się u pacjentów otyłość brzuszną, na którą wskazuje zwiększony obwód pasa. W następnej kolejności występuje nadciśnienie tętnicze. W przypadku braku odpowiedniego leczenia ZM zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, miażdżycy oraz chorób sercowo-naczyniowych.

Niezwykle istotne jest wdrożenie leczenia przyczynowego, czyli zmniejszenie masy ciała oraz zwiększenie aktywności fizycznej. Leczenie dietetyczne ma natomiast na celu zmniejszenie ryzyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego poprzez kontrolę czynników ryzyka ich wystąpienia. Dodatkowo prowadzi się leczenie farmakologiczne zaburzeń gospodarki węglowodanowej i lipidowej oraz nadciśnienia tętniczego.

Dieta w zespole metabolicznym

Jak już wspomniano, odpowiednio skomponowana dieta powinna wpływać na zmniejszenie ryzyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego oraz cukrzycy. Podkreśla się, że w celu uzyskania jak największych korzyści należy wprowadzić pewne modele żywieniowe, nie zaś interwencje dietetyczne, które polegają na włączeniu konkretnych produktów żywnościowych do diety bądź ich eliminacji.

Większość towarzystw naukowych pacjentom z ZM zaleca śródziemnomorski model żywienia.

Dieta śródziemnomorska a zespół metaboliczny

Dieta śródziemnomorska zawiera składniki, które pomagają kontrolować zaburzenia wchodzące w skład ZM. Są to: oliwa z oliwek, owoce, warzywa, nasiona roślin strączkowych, pełnoziarniste produkty zbożowe, orzechy oraz tłuste ryby morskie. W diecie śródziemnomorskiej podstawowe źródło tłuszczów stanowią oliwa z oliwek oraz orzechy, jest więc bogata w jednonienasycone kwasy tłuszczowe. Dodatkowo stosowane obficie aromatyczne zioła ułatwiają ograniczenie ilości soli w diecie. Dieta śródziemnomorska nie zawiera składników, które nie są zalecane u osób z ZM: nasyconych kwasów tłuszczowych (znajdują się w tłustym mięsie, wędlinach, tłustych produktach nabiałowych), izomerów trans kwasów tłuszczowych (tłuszcze cukiernicze, posiłki typu fast-food) oraz słodzone gazowane napoje. Badania naukowe potwierdzają korzyści wynikające ze stosowania diety śródziemnomorskiej u pacjentów z ZM. Okazuje się, że wywiera ona korzystny wpływ na typowe składowe zespołu: otyłość brzuszną, zaburzenia lipidowe, zwiększone stężenie glukozy we krwi na czczo oraz podwyższone ciśnienie tętnicze – są to także czynniki ryzyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego i cukrzycy typu 2. Oliwa z oliwek zawiera kwas oleinowy zaliczany do jednonienasyconych kwasów tłuszczowych, którego korzystny wpływ na profil lipidowy, wrażliwość komórek na insulinę i stężenie glukozy we krwi jest dobrze udokumentowany. Zawiera także polifenole, które wykazują działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne, przyczyniając się do poprawy profilu lipidowego i funkcji śródbłonka naczyniowego. Zgodnie z rekomendacjami w zapobieganiu i leczeniu ZM zaleca się codzienne spożycie 20–40 g oliwy z oliwek. Należy jednak pamiętać, aby stanowiła ona zamiennik innych tłuszczów, a nie była dodatkowym produktem zwiększającym ogólną ilość tłuszczu w diecie.

Aktywność fizyczna u pacjentów z zespołem metabolicznym

U pacjentów z ZM nadmiar energii, który gromadzi się w tkance tłuszczowej, może być także przechowywany ektopowo, czyli magazynowany nie w tkance podskórnej, ale w innych miejscach, np. mięśniach szkieletowych, jamie brzusznej, naczyniach krwionośnych czy też sercu. Prowadzi to do zaburzeń, takich jak zwiększone stężenie triglicerydów we krwi, podwyższone ciśnienie tętnicze, wzrost poziomu glukozy we krwi czy rozwój stanu zapalnego w organizmie. Aby temu zapobiec, pacjentom z ZM zaleca się codziennie 30–60 minut aktywności fizycznej. Należy wybierać ćwiczenia aerobowe oraz wzmacniające większe grupy mięśniowe. Rodzaj aktywności fizycznej powinien być jednak dostosowany do sprawności pacjenta oraz chorób współistniejących. Choć – co warto podkreślić – każdy rodzaj aktywności fizycznej jest lepszy niż jej całkowity brak.

Produkty zalecanie i niezalecane w diecie pacjentów z zespołem metabolicznym
Zalecane
  • Owoce i warzywa
  • Nasiona roślin strączkowych
  • Pełnoziarniste produkty zbożowe
  • Oliwa z oliwek (20–40 g/dzień)
  • Ryby (co najmniej 2 x/tydzień; szczególnie ryby bogate w kwasy omega-3)
  • Orzechy niesolone (30–45 g/dzień)
  • Ubogotłuszczowe produkty nabiałowe
  • Umiarkowane spożycie wina czerwonego
Niezalecane
(należy je znacząco
ograniczyć w diecie
lub całkowicie
wyeliminować)
  • Nadmierne ilości tłustych mięs i wędlin (zawierają nasycone kwasy tłuszczowe)
  • Gotowe dania obiadowe, kupne wyroby cukiernicze (zawierają kwasy tłuszczowe trans)
  • Słodzone napoje (nadmierne ilości sacharozy i fruktozy)
  • Nadmierne ilości alkoholu
  • Produkty obfitujące w sól
Źródło: opracowanie własne na podstawie Pérez-Martínez P, Mikhailidis DP, Athyros VG i wsp.: Lifestyle recommendations for the prevention and management of metabolic syndrome: an international panel recommendation. Nutr Rev. 2017 May 1;75 (5):307–326.

Piśmiennictwo

Alberti KG, Eckel RH, Grundy SM, et al. Harmonizing the metabolic syndrome: a joint interim statement of the International Diabetes Federation Task Force on Epidemiology and Prevention; National Heart, Lung, and Blood Institute; American Heart Association; World Heart Federation; International Atherosclerosis Society; and International Association for the Study of Obesity. Circulation. 2009;120:1640–1645.
Gillingham LG, Harris-Janz S, Jones PJ. Dietary monounsaturated fatty acids are protective against metabolic syndrome and cardiovascular disease risk factors. Lipids. 2011;46:209–228.
Kastorini CM, Milionis HJ, Esposito K et al. The effect of Mediterranean diet on metabolic syndrome and its components: a meta-analysis of 50 studies and 534,906 individuals. J Am Coll Cardiol. 2011;57:1299–1313
Lopez-Miranda J, Perez-Jimenez F, Ros E et al. Olive oil and health: summary of the II international conference on olive oil and health consensus report, Jaen and Cordoba (Spain) 2008. Nutr Metab Cardiovasc Dis. 2010;20:284–294.
Misra A, Singhal N, Khurana L. Obesity, the metabolic syndrome, and type 2 diabetes in developing countries: role of dietary fats and oils. J Am Coll Nutr. 2010;29(suppl 3):289S–301S.
Perez-Martinez P, Garcia-Rios A, Delgado-Lista J et al. Mediterranean diet rich in olive oil and obesity, metabolic syndrome and diabetes mellitus. Curr Pharm Des. 2011;17:769–777.
Pérez-Martínez P, Mikhailidis DP, Athyros VG i et al. Lifestyle recommendations for the prevention and management of metabolic syndrome: an international panel recommendation. Nutr Rev. 2017 May 1;75(5):307-326.
dr n. med. Dominika Wnęk
Dietetyk, wieloletni pracownik Zakładu Biochemii Klinicznej UJ CM oraz aktywny uczestnik trzech ramowych programów Unii Europejskiej: Lipgene, NuGO oraz Bioclaims. Wielokrotny wykładowca w ramach kursów doskonalących dla dietetyków realizowanych przez Polskie Towarzystwo Dietetyki.
Zainteresowania badawcze skupiają się głównie na zagadnieniach dotyczących otyłości i wpływu składników diety na ekspresję genów i procesy komórkowe (nutrigenomika). Swoje doświadczenie w leczeniu otyłości zdobywała, pracując w Poradni Leczenia Zaburzeń Lipidowych i Otyłości, działającej przy Zakładzie Biochemii Klinicznej UJ CM oraz jako uczestniczka licznych kursów i konferencji organizowanych w kraju i za granicą.
Obecnie związana jest z wydawnictwem Medycyna Praktyczna, gdzie pełni funkcję redaktora w serwisie „Dieta i ruch”.
05.05.2021
Zobacz także
  • Cukrzyca typu 2
  • Dna moczanowa
  • Czy potrzebuję się odchudzać?
  • Co to jest lipidogram?
  • Dobry cholesterol i zły cholesterol
  • Choroba wieńcowa
  • Nadciśnienie tętnicze
Wybrane treści dla Ciebie
  • Dieta wspomagająca leczenie hemoroidów
  • Dieta w łuszczycy
  • Rola błonnika pokarmowego w leczeniu zespołu jelita nadwrażliwego
  • Kępki żółte (żółtaki) - rodzaje, przyczyny i usuwanie
  • Dieta ketogenna w leczeniu padaczki lekoopornej
  • Zalecenia żywieniowe dla pacjentów z wyrównaną i niewyrównaną marskością wątroby
  • Cholesterol - funkcje, źródła, frakcje, stężenie
  • Hipercholesterolemia
  • Cholesterol całkowity – normy
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta