×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Diety o udowodnionym działaniu prozdrowotnym - leczenie otyłości

dr n. med. Dominika Wnęk, dietetyk

Otyłość i nadwaga należą do najbardziej widocznych, a zarazem najbardziej lekceważonych problemów zdrowotnych. Są rozumiane jako brak równowagi między energią pobieraną przez organizm z pożywieniem a energią przez niego zużywaną.


Fot. pixabay.com

Przyczyny otyłości

Z uwagi na mechanizm, w wyniku którego dochodzi do otyłości dzieli się ją na: pierwotną (inaczej prostą) oraz wtórną. Najczęściej, bo aż w 90% przypadków mamy do czynienia z otyłością pierwotną, która wynika z zaburzeń bilansu energetycznego spowodowanego spożyciem nadmiernych ilości kalorii. Spożycie nadmiernej ilości bogatokalorycznej żywności oraz brak lub niewystarczający poziom aktywności fizycznej to dwie podstawowe przyczyny otyłości. Natomiast nie należy zapominać, że do tych nieprawidłowości może prowadzić wiele czynników, m.in. biologicznych, genetycznych, społecznych, środowiskowych oraz psychogennych.

Leczenie dietetyczne otyłości

Leczenie otyłości to proces długotrwały, zależny od wielu czynników (zobacz: Odchudzanie: jak zacząć, by odnieść sukces?). Należy zwrócić uwagę, czy mamy do czynienia z nadwagą czy otyłością i czy istnieją dodatkowo inne choroby (zaburzenia lipidowe, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze), gdyż może to wymagać dodatkowej indywidualizacji diety.

Podstawę leczenia otyłości stanowi dieta o obniżonej wartości energetycznej (z deficytem 500–800 kcal/dzień w stosunku do zapotrzebowania), inaczej nazywana dietą ubogokaloryczną lub dietą redukcyjną. Co ważne, nie wymaga ona eliminacji żadnych składników pokarmowych. Za optymalne i bezpieczne tempo ubytku masy ciała uznaje się ubytek wynoszący 0,5–1 kg/tydzień przez pierwsze 3–6 miesięcy stosowania diety. Tempo to może jednak zależeć od płci, wieku, wyjściowej masy ciała i indywidualnej reakcji organizmu.

Wśród podstawowych zmian żywienia podkreśla się kilka elementów:

  • konieczność spożycia różnokolorowych warzyw i owoców (z przewagą warzyw),
  • zamianę przetworzonych produktów zbożowych (pieczywo pszenne, kajzerki, płatki śniadaniowe z dodatkiem cukru) na produkty pełnoziarniste (płatki owsiane, pieczywo razowe, pieczywo graham, grube kasze, makarony razowe),
  • zamianę mięsa czerwonego na drób, ryby, jaja, nasiona roślin strączkowych i orzechy,
  • ograniczenie w diecie soli, cukru, słodzonych napojów oraz produktów przetworzonych, takich jak: posiłki fast-food, słone i słodkie przekąski,
  • stosowanie takich technik kulinarnych, jak gotowanie na parze, duszenie i pieczenie zamiast smażenia i grillowania.

Najlepiej jeśli osoba z otyłością, poza stałym nadzorem lekarskim, może skorzystać z pomocy dietetyka, który opracuje indywidualny plan żywieniowy uwzględniający jego preferencje i awersje pokarmowe oraz choroby towarzyszące otyłości.

W procesie leczenia otyłości nie zaleca się szybkiej redukcji masy ciała, gdyż może dojść do ubytku beztłuszczowej masy ciała i zmniejszenia spoczynkowej przemiany materii oraz do niedoborów składników pokarmowych.

Dlaczego warto leczyć otyłość?

Okazuje się, że już niewielki ubytek masy ciała (5–15% lub więcej) może przynieść wymierne korzyści zdrowotne. I tak np. w przypadku osoby otyłej, u której dodatkowo występuje cukrzyca, zmniejszenie masy ciała prowadzi do zmniejszenie stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c). Ponadto może być wymagana redukcja liczby lub dawek leków zmniejszających stężenie glukozy. W niektórych przypadkach może dojść do remisji cukrzycy, zwłaszcza gdy czas jej trwania jest krótki.

Ponadto redukcja masy ciała zmniejsza ciśnienie skurczowe i rozkurczowe, co może ułatwiać kontrolę ciśnienia tętniczego i redukcję leków hipotensyjnych.

W przypadku pacjenta z otyłością i zaburzeniami lipidowymi redukcja masy ciała zmniejsza stężenie triglicerydów, cholesterolu frakcji LDL i nie-HDL.

Piśmiennictwo

  1. Bogdański P., Filipiak K.J., Kowalska I. i wsp.: Interdyscyplinarne stanowisko w sprawie rozpoznawania i leczenia otyłości. For. Zab. Metab., 2020; 11: 47–54
  2. Olszanecka-Glinianowicz M., Dudek D., Filipiak K.J. i wsp.: Leczenie nadwagi i otyłości w czasie i po pandemii. Nie czekajmy na rozwój powikłań – nowe wytyczne dla lekarzy. Nutr. Obes. Metab. Surg., 2020; 6, 2: 1–13

dr n. med. Dominika Wnęk
Dietetyk, wieloletni pracownik Zakładu Biochemii Klinicznej UJ CM oraz aktywny uczestnik trzech ramowych programów Unii Europejskiej: Lipgene, NuGO oraz Bioclaims. Wielokrotny wykładowca w ramach kursów doskonalących dla dietetyków realizowanych przez Polskie Towarzystwo Dietetyki.
Zainteresowania badawcze skupiają się głównie na zagadnieniach dotyczących otyłości i wpływu składników diety na ekspresję genów i procesy komórkowe (nutrigenomika). Swoje doświadczenie w leczeniu otyłości zdobywała, pracując w Poradni Leczenia Zaburzeń Lipidowych i Otyłości, działającej przy Zakładzie Biochemii Klinicznej UJ CM oraz jako uczestniczka licznych kursów i konferencji organizowanych w kraju i za granicą.
Obecnie związana jest z wydawnictwem Medycyna Praktyczna, gdzie pełni funkcję redaktora w serwisie „Dieta i ruch”.

12.07.2021
Wybrane treści dla Ciebie
  • Dieta w zespole policystycznych jajników
  • Dieta u osób ze stomią – zalecenia ogólne
  • Dieta w chorobie Alzheimera
  • Zalecenia żywieniowe w ostrym i przewlekłym zapaleniu wątroby
  • Dieta bezglutenowa
  • Dieta w profilaktyce i leczeniu niedoborów żelaza u sportowców
  • Zalecenia dietetyczne przy próchnicy zębów
  • Dieta w łuszczycy
  • Dieta w zespole metabolicznym
  • Dieta w chorobie zwyrodnieniowej stawów – czy można odbudować chrząstkę stawową?
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta