Dieta o bardzo niskiej energetyczności (ang. very low caloric diet – VLCD) stosowana jest w przypadku osób, które muszą szybko utracić nadmierną masę ciała (np. przed operacją) lub u osób z otyłością olbrzymią.
Fot. pixabay.com
Co to są diety VLCD?
Są to przemysłowo wytworzone wysokobiałkowe i ubogowęglowodanowe posiłki VLCD (ok. 120 kcal w porcji zupy lub koktajlu). Posiłki te wzbogacane są w witaminy, składniki mineralne, niezbędne kwasy tłuszczowe oraz błonnik pokarmowy. Z definicji jest to dieta, która dostarcza mniej niż 50% dziennego zapotrzebowania energetycznego danej osoby.
W Polsce najbardziej znaną dietą tego typu jest dieta Cambridge.
Działanie diet VLCD
W wyniku znaczącego ograniczenia kaloryczności oraz zawartości węglowodanów w diecie w organizmie dochodzi do stanu ketozy. Pojawienie się ciał ketonowych we krwi i w moczu hamuje odczuwanie głodu, co ułatwia realizację diety.
Na samym początku stosowania diety dochodzi do bardzo szybkiej redukcji masy ciała, która spowodowana jest zużyciem rezerw glikogenu, co wiąże się z utratą około 3 litrów wody.
Po tygodniu stosowania VLCD tempo redukcji masy ciała jest wolniejsze i dochodzi do zużywania zapasów energetycznych zmagazynowanych w tkance tłuszczowej. Niestety procesowi temu towarzyszy także utrata białek z tkanki mięśniowej, co w konsekwencji prowadzi do zmniejszenia się spoczynkowej przemiany materii.
Wskazania do stosowania VLCD
Na samym początku należy wyraźnie podkreślić, że obecnie w leczeniu otyłości stosuje się diety o umiarkowanym deficycie kalorycznym 500–800 kcal/dzień w stosunku do zapotrzebowania. Przy tak zaplanowanej diecie bezpieczny ubytek masy ciała wynosi 0,5–1 kg/tydzień.
W piśmiennictwie naukowym wymienia się kilka sytuacji, w których można zastosować dietę VLCD:
- potrzeba szybkiej utraty masy ciała, uzasadniona względami zdrowotnymi (np. jako dieta przed zabiegiem bariatrycznym),
- jako dodatek do diety o umiarkowanym deficycie kalorycznym (1–2 posiłków dziennie spożyte w postaci VLCD np. u osób, które nie mogą spożyć tradycyjnego posiłku o ustalonej porze dnia)
- w celu wzmocnienia motywacji pacjenta, gdy po uzyskaniu początkowego ubytku masy ciała dochodzi do stabilizacji masy ciała
- jako ułatwienie kontroli masy ciała u osób rzucających palenie.
Skutki uboczne diet VLCD
Na samym początku stosowania diety (okres obejmujący 2 pierwsze dni) pacjent może odczuwać zmęczenie, uczucie głodu, nudności, biegunkę oraz zaparcia.
Z kolei późniejsze działania niepożądane obejmują:
- pojawienie się ciałek ketonowych we krwi i moczu
- bóle głowy
- zaburzenia koncentracji
- zwiększenie stężenia kwasu moczowego
- kamicę pęcherzyka żółciowego
- nasilenie stłuszczenia wątroby
- niedożywienie białkowo-kaloryczne.
W ostatnich badaniach zaobserwowano także, że stosowanie diety VLCD wiąże się z większym ubytkiem gęstości mineralnej kości niż stosowanie diety o umiarkowanym deficycie energetycznym.
Przeciwwskazania do stosowania diet VLCD
Diety VLCD nie należy stosować:
- u dzieci i młodzieży oraz osób po 65. roku życia
- u kobiet w ciąży i karmiących piersią
- u pacjentów z cukrzycą typu 1
- u pacjentów z nadczynnością tarczycy, chorobą Cushinga
- u pacjentów z chorobami zapalnymi jelit: zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego i Crohna
- u osób z przewlekłą chorobą nerek, wątroby i trzustki
- u osób z zaburzeniami rytmu serca, z niewydolnością serca i chorobą wieńcową
- w przypadku zawału serca, udaru mózgu i jakiegokolwiek zabiegu operacyjnego (jeśli miało to miejsce w okresie ostatnich 3 miesięcy)
- u osób z celiakią, choroba nowotworową, bulimią oraz ciężkimi postaciami depresji i schizofrenii.
Piśmiennictwo
- Bogdański P., Filipiak K.J., Kowalska I. i wsp.: Interdyscyplinarne stanowisko w sprawie rozpoznawania i leczenia otyłości. For. Zab. Metab., 2020; 11: 47–54
- Olszanecka-Glinianowicz M., Dudek D., Filipiak K.J. i wsp.: Leczenie nadwagi i otyłości w czasie i po pandemii. Nie czekajmy na rozwój powikłań – nowe wytyczne dla lekarzy. Nutr. Obes. Metab. Surg., 2020; 6, 2: 1–13
- Olszanecka-Glinianowicz M.: Rola diety bardzo niskokalorycznej (VLCD) w leczeniu otyłości. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2012; 8(4): 109–113
- Seimon R.V. i wsp.: Effect of weight loss via severe vs moderate energy restriction on lean mass and body composition among postmenopausal women with obesity: The TEMPO diet randomized clinical trial. JAMA Network Open, 2019; 2: e1 913 733
