Chcąc zdrowo się odżywiać, nietrudno ulec modzie na tzw. superfood. "To termin chętnie wykorzystywany przez przemysł spożywczy w celach marketingowych, aby podkreślić wysokie walory zdrowotne oraz innowacyjność produktów" - mówi prof. n. farm. Maria Borawska z Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.
Fot. LeoNeoBoy / Pixabay
Paulina Persa (PAP): Czym jest bromatologia i czym różni się ona od dietetyki?
Maria Borawska: Bromatologia to nauka zajmująca się problemami jakości zdrowotnej żywności i żywienia oraz wpływem składników pożywienia na zdrowie człowieka. Bromatologia zajmuje się też oceną bezpieczeństwa żywności (w tym potwierdzania autentyczności/zafałszowań; bezpieczeństwa opakowań do żywności) w kontekście profilaktyki zdrowotnej, jak i potencjalnych zagrożeń toksykologicznych; będących wynikiem wpływu zanieczyszczeń środowiska, czy procesów przetwarzania i przechowywania żywności.
Z kolei dietetyka ocenia konkretne wymagania żywieniowe przez cały okres życia człowieka i przekłada je na porady i/lub leczenie żywieniowe. Opieka zdrowotna dietetyków ma utrzymać zdrowie, zmniejszyć ryzyko chorobowe lub przywrócić zdrowie, a także złagodzić dyskomfort w opiece paliatywnej.
Ostatnio - w kontekście zdrowego stylu odżywiania - modne stały się tzw. superfood. Czy one naprawdę istnieją czy to tylko "wymysł" dzisiejszych czasów?
Nie ma jednoznacznej definicji produktu "superfood". Jest to termin chętnie wykorzystywany przez przemysł spożywczy w celach marketingowych, aby podkreślić wysokie walory zdrowotne oraz innowacyjność produktów. Taka żywność powinna mieć potwierdzone naukowo korzystne działanie na organizm.
Jakie produkty określiłaby pani mianem superfood?
Ze względu na unikalną zawartość różnorodnych składników o naukowo udowodnionym działaniu zdrowotnym do superfood zalicza się produkty, takie jak: owoc granatu, żurawina, awokado, burak, dynia, brokuły, czosnek, jarmuż, orzechy, naturalne produkty pszczele (miód, propolis), olej i siemię lniane, a także kiszonki, jogurty naturalne i wiele innych produktów.
Dlaczego warto je wprowadzić do diety?
Produkty te mają niezwykle istotne znaczenie w zapobieganiu chorobom dietozależnym, takim jak: choroby sercowo-naczyniowe (nadciśnienie, miażdżyca), nowotwory, cukrzyca typu 2, osteoporoza. Spożywanie tych produktów może spowalniać procesy starzenia i korzystnie wpływać na stan skóry, włosów i paznokci.
Czy produktami spożywczymi naprawdę można się leczyć czy po prostu zdrowa dieta sprzyja zdrowiu i przeciwdziała chorobom?
Prawidłowa dieta rzeczywiście sprzyja zdrowiu i przeciwdziała chorobom, szczególnie dietozależnym. Ma duże znaczenie w profilaktyce chorób (czyli ich zapobieganiu), nie możemy jednak zapominać o dietetycznym leczeniu wielu schorzeń. Leczenie żywieniowe polega na zastosowaniu składników odżywczych drogą przewodu pokarmowego (żywienie dojelitowe) albo drogą dożylną (żywienie pozajelitowe). Właściwe odżywianie jest podstawą naszego zdrowia. Odpowiedni sposób żywienia ma znaczenie w profilaktyce, leczeniu i rehabilitacji wielu schorzeń, takich jak: miażdżyca, zawały mięśnia sercowego, udary mózgu, niektóre choroby przewodu pokarmowego, osteoporoza, niedokrwistość, opóźnienie wzrostu i dojrzewania, otyłość, cukrzyca, a także choroby nowotworowe.
Spożywane produkty mają nie tylko zapewnić pokrycie zapotrzebowania na składniki pokarmowe, ale także, ze względu na obecność w żywności substancji aktywnych biologicznie, wspomóc proces leczenia przeciwnowotworowego poprzez oddziaływanie na komórki nowotworowe i modulację układu odpornościowego (np. kapusta, cebula, czosnek, buraki, kiszone warzywa, produkty pszczele). Z drugiej strony zalecane jest unikanie niektórych produktów spożywczych, ze względu na ich niekorzystne działanie, np. alkohol, wędzone kiełbasy, nadmiar soli w diecie, spleśniałe produkty.
Czy superfood powinny być jedynymi składnikami naszej diety, czy powinni stanowić jedynie dodatek?
Produkty superfood nie mogą być jedynymi składnikami naszej diety. Powinniśmy mieć zróżnicowane składniki naszej diety, aby dostarczać różną żywność, w tym superfood, bo wówczas mamy szansę na lepsze uzupełnienie niedoborów i brak przedawkowania niektórych składników diety, np. witaminy A. Prawidłowe żywienie musi opierać się na zaleceniach opracowanych przez Ekspertów Instytutu Żywności i Żywienia, zobrazowanych w postaci "Piramidy Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej", a produkty superfood powinny być włączane do jadłospisów.
Rozmawiała Paulina Persa
Prof. Borawska w 1973 r. ukończyła farmację na Akademii Medycznej w Gdańsku. Po studiach rozpoczęła pracę na Akademii Medycznej w Białymstoku. W 1978 r. na Akademii Medycznej im. prof. Feliksa Skubiszewskiego w Lublinie uzyskała stopień naukowy doktora nauk farmaceutycznych. W 1990 r. na podstawie osiągnięć naukowych i złożonej rozprawy "Wpływ angiotensyny II i jej fragmentów na upośledzone procesy uczenia się i pamięci u szczurów w wieku długotrwałego podawania etanolu" otrzymała stopień naukowy doktora habilitowanego nauk farmaceutycznych. W 1990 r. została kierownikiem Samodzielnej Pracowni Bromatologii AMB. W 2001 r. uzyskała tytuł naukowy profesora.
W latach 1998–2004 prezes białostockiego oddziału Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego. Członek Komisji Rewizyjnej oddziału białostockiego Polskiego Towarzystwa Farmakologicznego. Członek Zarządu Głównego i Przewodnicząca oddziału białostockiego Polskiego Towarzystwa Nauk Żywieniowych. Zastępca przewodniczącego Komitetu Nauk o Żywieniu Człowieka Polskiej Akademii Nauk. Członek Zespołu Analityki Żywności Komitetu Chemii Analitycznej Polskiej Akademii Nauk. Ekspert Zespołu ds. Suplementów Diety przy Głównym Inspektorze Sanitarnym. Kierownik Zakładu Bromatologii UMB. Odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi (2000).
