Od lat obserwuje się tendencję do spożywania coraz mniejszej ilości tłuszczów zwierzęcych. Wzrasta natomiast spożycie olejów roślinnych, w tym oleju rzepakowego, które uważa się za bardziej wartościowe, ponieważ dostarczają cennych, nienasyconych kwasów tłuszczowych.
Fot. pixabay.com
Olej rzepakowy na cenzurowanym
Aż do lat 70. XX wieku odradzano spożycie oleju rzepakowego, ponieważ zawierał on kwas erukowy, wykazujący niekorzystny wpływ na pracę serca.
Sytuacja uległa zmianie, kiedy udało się wyhodować, początkowo w Kanadzie, a następnie w Polsce podwójnie ulepszone, inaczej dwuzerowe odmiany rzepaku. Olej otrzymany z tych upraw praktycznie nie zawierał kwasu erukowego (zawartość nie przekraczała 1%). Nad wyhodowaniem takiej odmiany rzepaku pracowali także polscy naukowcy, m.in. prof. Jana Krzymański z Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Poznaniu. Warto podkreślić, że odmiany te uzyskano bez stosowania metod inżynierii genetycznej.
Po wprowadzeniu do praktyki rolniczej powyższych odmian olej rzepakowy uważa się za jeden z najcenniejszych tłuszczów jadalnych.
Dlaczego warto włączyć olej rzepakowy do diety? Powodów jest kilka.
Unikalny skład kwasów tłuszczowych
Olej rzepakowy zawiera niewielką ilość nasyconych kwasów tłuszczowych. Ponadto skład i wzajemne proporcje kwasów tłuszczowych w oleju rzepakowym korzystnie wpływają na zdrowie człowieka, cechuje je bowiem duża zawartość kwasu oleinowego oraz tzw. niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT) – kwasu linolowego (n-6) i kwasu α-linolenowego (n-3). Kwasy te działają korzystnie na gospodarkę lipidową, zmniejszając stężenie cholesterolu i triglicerydów we krwi.
Korzystny stosunek kwasów n-6 do n-3
Z żywieniowego punktu widzenia istotna jest zarówno ilość kwasów, jak i stosunek kwasów tłuszczowych n-6 do n-3. Na przykład przy zbyt dużym spożyciu kwasu linolowego (n-6) nasila się jego konwersja do kwasu arachidonowego, którego metabolity w nadmiernych ilościach działają w organizmie prozapalnie i prozakrzepowo. W oleju rzepakowym stosunek n-6 do n-3 wynosi 2:1 i uważa się, że są to proporcje prawie idealne.
Olej rzepakowy jako źródło tokoferoli
Tokoferole zalicza się do biologicznie czynnych antyoksydantów, które chronią organizm przed wolnymi rodnikami, a w konsekwencji przed stresem oksydacyjnym, uważanym za jeden z czynników wywołujących liczne choroby, m.in. o podłożu zapalnym – miażdżycę i cukrzycę. Wolne rodniki uszkadzają ponadto błony komórkowe oraz zaburzają przebieg procesów metabolicznych, co może prowadzić do rozwoju nowotworów.
Zawartość tokoferoli jest istotna także z innego powodu. W przypadku oleju rzepakowego, w którym znajdują się kwasy wielonienasycone (kwas α-linolenowy), tokoferole (a zwłaszcza γ-tokoferol) zapobiegają niekorzystnemu jełczeniu oleju w wyniku utleniania.
Olej rzepakowy jako źródło steroli roślinnych
Sterole roślinne, zwane inaczej fitosterolami, to związki, które zmniejszają stężenie cholesterolu całkowitego we krwi. Ta właściwość wiąże się z hamowaniem jego wchłaniania w przewodzie pokarmowym. Olej rzepakowy zawiera: ß-sitosterol, kampesterol oraz brassikasterol. Ten ostatni jest charakterystyczny dla roślin z rodziny Brassicacea, do których zalicza się właśnie rzepak (Brassica napus).
Olej rzepakowy jako źródło polifenoli
Związki polifenolowe mają zdolność wychwytywania wolnych rodników, a także – współdziałając z tokoferolami – zapobiegają utlenianiu olejów roślinnych. Olej rzepakowy zawiera na przykład sinapinę.
Olej rzepakowy jako źródło ß-karotenu
ß-karoten, inaczej prowitamina A, należy do grupy tzw. karotenoidów, czyli substancji odpowiedzialnych za kolor produktów żywnościowych. Ponadto ß-karoten jest antyoksydantem, który zapobiega negatywnemu wpływowi wolnych rodników, a także wspomaga prawidłowe funkcjonowanie narządu wzroku oraz wzmacnia odporność.
100 g oleju rzepakowego zawiera 550 µg ß-karotenu. Dla porównania: ta sama ilość oliwy z oliwek dostarcza 37 µg ß-karotenu.
Porównanie składu chemicznego oleju rzepakowego i oliwy z oliwek
zawartość kwasów tłuszczowych | |||||
---|---|---|---|---|---|
SFA: nasycone kwasy tłuszczowe | MUFA:kwas oleinowy | PUFA n-6: kwas linolowy | PUFA n-3: kwas α-linolenowy | stosunek n-6 do n-3 | |
olej rzepakowy | 7% | 62% | 20% | 10% | 2:1 |
oliwa z oliwek | 15% | 75% | 9% | 1% | 9:1 |
Piśmiennictwo:
1.Gugała M., Zarzecka K., Sikorska A.: Prozdrowotne właściwości oleju rzepakowego. Postępy Fitoterapii 2/2014.2.www.pokochajolejrzepakowy.eu