Czarna jagoda, zwana inaczej borówką czernicą, należy do rodziny wrzosowatych. Gatunek ten występuje na całym obszarze Polski. Owoc czarnej jagody ma charakterystyczny niebieski, woskowaty nalot. W środku miąższ jest ciemnoczerwony, a sok ciemnofioletowy. Czarna jagoda tradycyjnie była stosowana w nieżytach żołądka i jelit jako surowiec przeciwbiegunkowy.
Fot. Pixabay.com
Wartość odżywcza owoców czarnej jagody
Czarna jagoda charakteryzuje się niską kalorycznością wynoszącą 45 kcal/ 100 g produktu. Zawiera ona 12,2 g węglowodanów, z czego 0,4 g to sacharoza, a także stosunkowo duże ilości błonnika pokarmowego – 3,2 g/100 g produktu. Ponadto stanowi dobre źródło witaminy C w diecie, gdyż dostarcza 14,7 g w 100 g produktu.
Związki biologicznie czynne występujące w owocach czarnej jagody
Owoce czarnej jagody zawierają duże ilości garbników, antocyjanów oraz flawonoidów. Wśród garbników wyróżnia się głównie pochodne katechiny i epikatechiny. Prozdrowotne właściwości tego owocu przypisuje się także zawartości antocyjanów. W porównaniu z innymi surowcami jagodowymi, zawartość antocyjanów w czarnej jagodzie jest wielokrotnie wyższa i wynosi 300–700 mg/100 g owoców. Wiadomo, że te związki zmniejszają przepuszczalność i kruchość naczyń krwionośnych oraz hamują agregację (zlepianie) płytek krwi, a także hamują szereg niekorzystnych reakcji wywołanych przez stres oksydacyjny. Zjawisko to należy do czynników odgrywających istotną rolę w wielu chorobach, m.in. sercowo-naczyniowych, nowotworowych oraz neurodegeneracyjnych (choroba Parkinsona, choroba Alzheimera).
Znane jest również działanie przeciwnowotworowe antocyjanów, które wiąże się przede wszystkim z ich dużym potencjałem przeciwutleniajacym. To z kolei przekłada się na neutralizację reaktywnych form tlenu, których nadmiar w organizmie może zapoczątkować szereg niekorzystnych zjawisk. Formy te uszkadzają bowiem elementy błon komórkowych, białka oraz kwasy nukleinowe.
W badaniach na modelu zwierzęcym wykazano ponadto, że antocyjany hamują cykl komórkowy komórki nowotworowej oraz zmniejszają zdolność powstawania przerzutów.
Czarna jagoda zawiera także flawonoidy. Są to barwniki, które nadają roślinom i owocom barwę od żółtej po granatową– tak jak w przypadku czarnej jagody. Wykazują one właściwości antyoksydacyjne i przeciwnowotworowe, a także obserwowane w badaniach działanie przeciwzapalne. Polega ono na hamowaniu aktywności enzymów, które uczestniczą w powstawaniu mediatorów odpowiedzi zapalnej. Wśród flawonoidów wymienia się głównie pochodne kwercetyny i kemferolu.
Czarna jagoda a prawidłowy proces widzenia
Obecnie wyciąg z czarnej jagody wykorzystywany jest powszechnie w zapobieganiu i wspomaganiu leczenia chorób oczu – m.in. poprawia widzenie po zmierzchu i przystosowanie do ciemności oraz chroni siatkówkę oka przed uszkodzeniami.
Mimo obserwowanych w tym aspekcie korzyści zdrowotnych należy podkreślić, że dokładne powiązania działania substancji występujących w jagodach wymagają dalszych badań. Z dotychczasowych badań trudno wyciągnąć jednoznacznie wnioski, zwłaszcza że większość z nich przeprowadzono in vitro lub na modelu zwierzęcym. W przypadku badań u ludzi zwraca się uwagę m.in. na brak standaryzacji zawartości substancji bioaktywnych oraz różnice w czasie podawania.
Piśmiennictwo
Drozd J., Anuszewska E.: Czarna jagoda – perspektywy nowych zastosowań w profilaktyce i wspomaganiu leczenia chorób cywilizacyjnych. Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków w Warszawie 2013; 2: 226–235.Gozdecka G., Kaniewska J., Domoradzki M. i wsp.: Ocena zawartości wybranych składników bioaktywnych w przetworach z borówki czernicy. Żywność, Nauka, Technologia, Jakość 2015; 1 (98): 170–180.